Mišićni disbalans – kočioni mehanizam u telu
Da bi se neki pokret obavio pravilno i efikasno, mora postojati sinhronizacija izmedju tri komponente:
- Kontrolnog – neuralni podsistem;
- Aktivnog – podsistem mišića;
- Pasivnog – podsistem koštanog sistema;
Dakle, čak ako nepostoji određeni sklad između ovih sistema čovek neće biti u mogućnosti da na adekvatan način pomera svoje telo u prostoru, ukoliko njegov koštano-zglobno-mičićni sistem nije usklađen. To znači da mišići, koji, takoreći, predstavljaju pokrov kostima i zglobovima, moraju biti u skladnom međusobnom odnosu, tj., odnosno potrebna je ravnoteža između posturalnih mišića, koji održavaju telo u uspravnom položaju, i faznih mišića, koji vrše pokrete trupa i udova.
Svakodnevno, ta ravnoteža se narušava, usled različitih spoljašnjih ili unutrašnjih faktora, u koje se mogu svrstati: korišćenje ″jače″ ruke za rad, nepravilno sedenje, držanje tela u nefiziološkom položaju, nepravilno izvođenje vežbi, ili, pak, povrede i genetski poremećaji, pa se tada muskulatura skraćuje i/ili slabi. Tu pojavu nazivamo mišićnim disbsalansom (MD), koja je prema najnovijim istraživanjima, jedan od osnovnih uzroka nestabilnosti zglobnih jedinica kičmenog stuba ako govorimo o ovom segmentu tela.
Kad govorimo o skraćenju muskulature, (prvenstveno mislimo na prirodne normalne procese, a ne na patološko genetski uslovljenjena stanja) ili pak slabljenju tonusa određene muskulature (usled neaktivnosti), moramo imati na umu da te mišićne promene dovode do narušavanja stereotipa pokreta i kretanja. Mišići više ne funkcionišu zajedno na uobičajen način, narušava se celokupni mišićno/fascia/ligamentarni statičko – dinamički „softver“, menjaju se standardni obrasci pokreta i kretanja, a samim tim i kompletni posturalni status, što neminovno dovodi do nestabilnosti kičmenog stuba.
Dakle, na osnovu ovih činjenica, sledi da celokupna muskulatura mora biti u savršenoj ravnoteži, odnosno, mora biti optimalno jaka, ali i optimalno elastična.
Najčešća klinička ispitivanja kod hroničnog mišićnog bola ukazivala su na MD snage agonista–antagonista, pri čemu su pojedini posturalni mišići bili stegnuti, snažni i u stanju povećanog mišićnog tonusa (bez povećanja aktivnosti tokom mirovanja), a njihovi antagonisti su bili oslabljeni i smanjenog mišićnog tonusa (Janda, 1992; O’Conell & Gardner, 1972). Najčešći razlog pojave mišićnog disbalansa uzrokovan je lošom posturom uslovljenom dužim zadržavanjem u nepravilnim statičkim položajima (stajanje, sedenje, klečanje itd.) propraćenim bolnom muskulaturom (Novak & Mackinnon, 2002).
Prema Norrisu (2000), mišićni disbalans nastaje kada je određen mišić agonista značajnije snažniji nego njegov antagonista ili kada su jedan ili drugi skraćen ili izdužen iznad fizioloških granica. Prema osnovnom konceptu mišići se katogorizuju u dve grupe (Janda, 1992):
- Mišići koji stabiliziraju zglob i odgovarajuću zglobnu površinu, tzv. posturalni mišići još poznati kao antigravitacioni mišići. Ova grupa se sastoji od crvenih mišićnih vlakana I grupe tj., toničnih vlakana, sporo kontraktilnih. Oni postižu sporiju tenziju u mišiću i za duže vreme ali se zato sporije umaraju.
- Mišići koji su primarno odgovorni za pokret (oni koji stvaraju rotaciono kretanje i koji su mnogo efikasniji nego stabilizatori) nazivaju se mobilizatorima ili pokretačima (mišići koji moraju da izvrše zadatak). Ovaj tip se sastoji od belih mišićnih vlakana II grupe tj., akcionih, brzo kontraktilnih. Ova vlakna za kratko vreme dostižu maksimalnu tenziju ali se zato i brže zamaraju.
Stabilizatori su smešteni duboko u telu i obično su monozglobne prirode za razliku od mobilizatora koji se nalaze na površini tela i po prirodi su dvozglobni i možemo ih podeliti u dve grupe: prva grupa su fiksatori i neutralizatori a druga grupa, agonisti i antagonisti.
Dve fundamentalne promene, dešavaju se usled mišićnog disbalansa (Norris, 2000):
- Stezanje – skraćivanje mobilizatora (dvozglobnih mišića) i
- Gubitak izdržljivosti (zadržavanja položaja) stabilizatora (jednozglobnih mišića) što utiče na smanjenje pokretljivosti i skraćenje mišića.
Ove promene koje dovode do slabosti i stezanja mišića tokom mišićnog disbalansa, utiču na promene u ravnoteži zgloba i na poravnanje tela u zglobovima. U normalnim uslovima tonus mišića u mirovanju, dozvoljava da telo (zglob, kost) zauzme ravnotežni položaj. Ali ako su mišći s jedne strane zgloba stegnuti, a s druge strane opušteni, zglob će biti izvučen iz ose ravnoteže ka mišiću koji je stegnut. Mišićni disbalans takođe vodi ka nedostatku segmentarne kontrole (sposobnost pokretanja jednog segmenta tela bez pokretanja drugog dela). Kombinacija stezanja (hipofleksibilnosti) u jednom segmentu tela i laksativnosti (hiperfleksibilnosti) u drugom delu vodi ka relativnoj fleksibilnosti (White & Panjabi, 1990). U lancu pokreta, telo teži da zauzme put manjeg otpora. Mišićni disbalans vodi ka obostranim promenama, kako u funkciji tako i u strukturi mekih tkiva, koji kasnije može izazvati strukturalne promene na koštanoj masi.
Ova mišićna disfunkcionalnost izaziva narušenu ravnotežu između dve ili više mišićnih struktura, koje uzrokuju biomehaničku nestabilnost u zglobu ili grupi zglobova, a koji mogu uticati na izvođenje pokreta, odnosno, u ovom slučaju, na pojavu lumbalnog sindroma.
Autor: Dr. Aleksandar Dejanović
Related Posts